Devranın Dönmesi – Almanya’dan Türkiye’ye göç

30 Ekim 1961 tarihinde Almanya ile Türkiye arasında yapılan işçi anlaşmasıyla birlikte binlerce Türkün Avrupa’ya ve özellikle Almanya’ya yolları düşmüştü. Traktör parası biriktirip geri dönme niyetiyle yola koyulan bütün Gastarbeiter tabiriyle meşhurlaşmış Türk misafir işçileri, ne var ki yılların geçmesiyle artık gurbet dedikleri Alamanya’ya tamamen yerleşmiş ve köklerini orada salmışlardı.

Bu salınan kökler yıllar sonra tekrardan Türkiye topraklarına kavuşacakmış meğer. 1960lı yıllarından bu yana daima Almanya ve Türkiye arasında git geller olmuştu elbette, lakin 2006 senesinde Almanya´da toplanan verilere göre, ilk defa Türk vatandaşlığına sahip olan kişilerin arasında ülkeden ayrılanların sayısı, ülkeye giriş yapanlarınkinden fazlaydı. Bu fenomen tarihte ilk defa vuku buluyordu. Zira Almanya’daki en büyük göçmen grubunu Türkler oluşturuyordu. Ülkeden temelli olarak gerçekleşen bu vedaların alışık bir durumun olmaması hasebiyle bizzat Almanya’nın Göç ve Mülteciler Bakanlığı bu ayrılışların sebebini detaylı bir şekilde araştırıp sorunları ortaya koymaya çalıştıkları bir rapor sunuyorlar („Abwanderung von Türkeistämmigen“, Bundesamt für Migration und Flüchtlinge, 2014).

Almanya´da emeklilik yaşına ermiş ve iş hayatından ayrılmış Türklerin, ömürlerinin geri kalan kısımlarını Türkiye topraklarında geçirme niyetiyle ülkeye temelli dönüş yaptıkları tablo herkesin zihninde mevcuttur. Ne var ki bu tablo zamanla geçerliliğini yitirmek üzeredir. 2007 ila 2012 seneleri arasında yıllık 28 ile 35 bin Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı Almanya’yı terk etmiş bulunmaktadır. Bu verilerin en şaşırtıcı tarafı ise, bu kişilerin %20’si Almanya´da doğup büyümüş, yahut ikinci veya üçüncü nesilden olan kişilerdir. Daha da ilginç olan, bütün yıllar boyunca, 65 yaş üstü grubun terk edenler arasında en belirgin payı temsil ederken, 2009 yılından itibaren ilk defa bu grubun Türkiye’ye dönme verilerinde bir gerileme tespit ediliyor.

Türkiye’ye kesin dönüşlerinin nedeni

Emeklilerin Türkiye’ye kesin dönüş yapma oranlarında bir azalmanın bulunması genel olarak iki nedene bağlanıyor:

1- Bu kişiler emekliliklerini Almanya´da geçirmeyi tercih ediyorlar

2- Almanya´da ikametlerini sildirmeyerek, ülke ile bağlarını tamamen koparma yerine Türkiye ile Almanya arasında git-gel yapıyorlar. Yanı senenin bir kısmını Almanya´da geçirirken, diğer kısmını da Türkiye de geçiriyorlar.

Almanya’dan Türkiye’ye dönüş yapanların en büyük grubunu Almanya´da doğmuş çocuklar ve gençler oluşturmaktadır. Bunun nedeni, velilerinin temelli dönüş kararı aldıklarında onlarla birlikte çocuklarının da beraberlerinde dönmeleri. 1995 ila 2004 yılları arasında yapılan nüfus sayımında bu kişilerin toplam sayısının 157.660 olduğu tespit ediliyor.

Aile ile birlikte dönmenin etki ettiği bir diğer husus ise, cinsiyet ayrımıdır. Almanya´da yapılan araştırmaya göre, Türk kadınları 16-24 yaşları arasında Almanya’dan göç ederken, erkeklerde bu 35 yaştan itibaren gerçekleşmektedir. Bu yaş farkı, iki grubun da ayrı motivasyonlar ile Türkiye’ye göç ettiklerini göstermektedir. Ailerler temelli dönme kararını aldıklarında kız çocuklarını yanlarında götürürken, erkek çocukları eğitimlerini tamamlamaları açısından geriye bırakabiliyorlar. Erkeklerin ise önce eğitimlerini tamamladıktan sonra Türkiye’ye göç etmeleri nedeniyle ortalama olarak 35 yaşından sonra ülkeden ayrılmaktadırlar.

Geri dönüş sebeplerini ele aldığımızda, kişilerin neden olarak en çok saydıkları (%40-60) „Almanya´da eksik bir memleket hissin“ bulunduğudur. Bu nedenin en fazla sayılmasına rağmen, gerçekten bir göçe neden olmamaktadır. Asıl göçe neden olan sebebin ailevi etkenlerin olduğu, yapılan araştırmalarda ortaya çıkmaktadır. Zannedildiği gibi, kişilerin Almanya´da maruz kaldıkları haksızlıklar da aynı şekilde göçe neden olmadığı aynı araştırma´da ortaya çıkmaktadır.

Yapılan temelli dönüşlere rağmen, kişiler Almanya ile irtibatlarını tamamen koparmamaktadırlar. Genellikle Almanya’ya karşı duygusal bir bağ kalabiliyor, bunun nedeni ailelerinin veya arkadaş çevrelerinin orada bulunmasından kaynaklanmaktadır. Bundan dolayı iki ülke arasında git-gel yapanlar yahut Almanya’ya geri dönmeyi düşüneler de mevcut olabiliyor.

Özetle, dönüşe sebep olan Almanya’daki yaşam şartlarından ziyade, kişilerin Türkiye de kendileri için özel hayatlarında veya iş imkanlarında gördükleri avantajlardan dolayı kaynaklandığını söyleyebiliriz.

Dilara Faslak

Ayasofya No. 63